Placki ziemniaczane to jedna z najpopularniejszych i najsmaczniejszych potraw kuchni polskiej. Są proste w przygotowaniu, tanie i uniwersalne. Można je podawać na wiele sposobów, zarówno na słodko, jak i na słono. Placki ziemniaczane mają też bogatą historię i ciekawe odmiany w innych krajach. W tym artykule dowiesz się, jak zrobić idealne placki ziemniaczane, jakie są ich sekrety i triki, oraz jakie są najlepsze przepisy i inspiracje na podanie tego pysznego dania.
Historia placków ziemniaczanych
Placki ziemniaczane to nasz rodzimy wynalazek, który nie byłby możliwy bez ziemniaków. Węgrzy mają swoje langosze a my: ziemniaczane placki, które możemy podawać z różnymi sosami i dodatkami. Te warzywa pochodzą z Ameryki Południowej, gdzie były uprawiane przez Indian już kilka tysięcy lat temu. Do Europy trafiły w XVI wieku, dzięki hiszpańskim konkwistadorom. Jednak nie od razu zdobyły uznanie i popularność. Uważano je za rośliny ozdobne lub paszowe, a nawet szkodliwe dla zdrowia. Dopiero w XVIII wieku ziemniaki stały się podstawowym pokarmem ludności wiejskiej w wielu krajach europejskich, zwłaszcza w czasach klęsk głodu i drożyzny.
W Polsce uprawa ziemniaków rozpoczęła się prawdopodobnie pod koniec XVI wieku, dzięki aptekarzom wrocławskim. Według niektórych źródeł, pierwszymi hodowcami byli ariańscy szlachcice z Małopolski w połowie XVII wieku. Według innych, sadzonki ziemniaka przywiózł do Polski król Jan III Sobieski po wyprawie wiedeńskiej w 1683 roku. Ziemniaki szybko rozprzestrzeniły się na terenach polskich, stając się ulubionym składnikiem wielu potraw. Jedną z nich były placki ziemniaczane, które zastępowały chłopom chleb. Początkowo jadano je tylko z solą i pieprzem, później dodawano do nich cebulę, marchewkę, jajka i mąkę. Placki smażono na smalcu lub oleju, podawano ze śmietaną, cukrem lub sosem gulaszowym.
Placki ziemniaczane stały się częścią naszej kultury i tradycji. Były inspiracją dla poetów, np. Adama Mickiewicza, który pisał o nich w 1819 roku: „Ten zboża w ziemię rzuca, sad innego trudzi / Wtem mróz podetnie drzewa, nasiona wystudzi / A kartofla, w głąb warstwę przekopawszy skrzepłą / Na łonie wielkiej matki potrzebne ma ciepło / I owoc z tysiącznego dająca porostu / Wygłodzonych oraczów zachowa od postu”. Były też symbolem buntu i niezależności, np. podczas powstania styczniowego w 1863 roku, kiedy to placki były znakiem rozpoznawczym polskich powstańców2. Były też obiektem żartów i dowcipów, np. o tym, że Polacy jedzą placki ze zgniłych ziemniaków albo że placki są tak twarde, że można nimi rzucać.
Podstawowy przepis na placki ziemniaczane
Aby przygotować placki ziemniaczane według podstawowego przepisu, potrzebujemy następujących składników:
- 1 kg ziemniaków
- 1 duża cebula
- 2 jajka
- 3 łyżki mąki pszennej
- sól i pieprz do smaku
- olej do smażenia
Sposób przygotowania:
- Ziemniaki i cebulę obieramy i ścieramy na tarce o drobnych oczkach. Odciskamy nadmiar soku z ziemniaków i cebuli, najlepiej przez sitko lub ściereczkę.
- Do startych warzyw dodajemy jajka, mąkę, sól i pieprz. Dokładnie mieszamy, aby uzyskać jednolitą masę.
- Na patelni rozgrzewamy olej. Łyżką nakładamy porcje masy i rozpłaszczamy je na placki. Smażymy z obu stron na złoty kolor i chrupkość. Odsączamy z tłuszczu na papierowym ręczniku.
- Podajemy gorące, z ulubionymi dodatkami.
Ten przepis jest prosty i sprawdzony, ale można go modyfikować według własnego gustu i upodobań. Można np. dodać do masy startą marchewkę, cukinię, jabłko, ser żółty lub biały, mięso mielone, kiełbasę lub boczek. Można też zmienić rodzaj mąki na gryczaną, kukurydzianą lub bezglutenową. Można też piec placki w piekarniku, zamiast smażyć na patelni, co jest zdrowsze i mniej kaloryczne.
Różne sposoby podania placków ziemniaczanych
Placki ziemniaczane są bardzo uniwersalne i można je podawać na wiele sposobów. Oto kilka propozycji:
- Na słodko: placki można posypać cukrem pudrem lub polać miodem, syropem klonowym lub czekoladowym. Można też podać je ze śmietaną, twarogiem, jogurtem lub bitą śmietaną. Do tego pasują owoce, np. jabłka, gruszki, banany, truskawki czy maliny. Można też dodać do nich orzechy, rodzynki, wiórki kokosowe lub bakalie.
- Na słono: placki można podawać z różnymi sosami, np. pieczarkowym, grzybowym, pomidorowym, beszamelowym czy serowym. Można też podać je z gulaszem wołowym, wieprzowym lub drobiowym, bigosem, leczo czy fasolką po bretońsku. Do tego pasują surówki z kapusty, marchwi, buraków czy ogórków.
- Na wytrawnie: placki można podawać z kwaśną śmietaną lub jogurtem naturalnym. Można też posypać je startym serem żółtym lub białym, np. bryndzą, oscypkiem czy fetą. Do tego pasują zioła, np. koper, szczypiorek czy pietruszka. Można też podać je z wędlinami, np. szynką, boczkiem czy kiełbasą.
Jak widać, placki ziemniaczane są bardzo wszechstronne i można je dopasować do każdego smaku i okazji. Są idealne na śniadanie, obiad lub kolację. Są też świetnym pomysłem na imprezę lub piknik.
Ciekawostki i anegdoty związane z plackami ziemniaczanymi
Placki ziemniaczane mają nie tylko bogatą historię i tradycję, ale też wiele ciekawostek i anegdot z nimi związanych. Oto kilka z nich:
– W Polsce obchodzimy Dzień Placków Ziemniaczanych 13 listopada. Dzień Placków Ziemniaczanych został ustanowiony przez portal kulinarny Smaker.pl w 2010 roku, jako forma promocji polskiej kuchni i tradycji. W tym dniu organizowane są konkursy, degustacje i warsztaty związane z plackami ziemniaczanymi. Można też znaleźć wiele ciekawych przepisów i porad na temat tego dania na stronie internetowej portalu.
– W 2012 roku w Warszawie ustanowiono rekord Guinnessa w ilości zjedzonych placków ziemniaczanych. Uczestnicy konkursu zjedli łącznie 350 kg placków w ciągu 8 godzin. Rekord został pobity przez mieszkańców Łodzi w 2014 roku, którzy zjedli 400 kg placków w ciągu 6 godzin.
– W 2015 roku w Krakowie odbył się pierwszy Festiwal Placków Ziemniaczanych, który zgromadził ponad 10 tysięcy osób. Na festiwalu można było spróbować placków z różnych regionów Polski i świata, np. z Litwy, Białorusi, Ukrainy, Niemiec czy Izraela. Można było też uczestniczyć w warsztatach, pokazach i konkursach związanych z plackami ziemniaczanymi.
– W 2017 roku w Poznaniu odbył się pierwszy Mistrzostwa Świata w Smażeniu Placków Ziemniaczanych, których celem było promowanie polskiej kultury i tradycji kulinarnej. W mistrzostwach wzięło udział ponad 100 zawodników z różnych krajów, którzy musieli przygotować placki według własnego przepisu i poddać je ocenie jury. Zwycięzcą został Polak, który przygotował placki z boczkiem i serem.
– W 2019 roku w Gdańsku odbył się pierwszy Konkurs Placka Ziemniaczanego im. Jana Heweliusza, który był częścią obchodów 400-lecia urodzin słynnego astronoma i piwowara. Konkurs polegał na przygotowaniu placka z dodatkiem piwa lub drożdży piwnych. Zwycięzcą została kobieta, która przygotowała placki z piwem pszenicznym i sosem śmietanowo-musztardowym.
